آیا روزه داری و ورزش با هم سنخیتی دارند؟ 3 ویدیو

روزه داری و ورزش در کنار هم مشکلی ندارد. البته به شرطی که برخی موارد رعایت شود. باید در ایام روزه داری ورزشهای سبک بکنید که خیلی تشنه نشوید. همچنین خوراکی های مقوی و آبداری در افطار و سحر میل کنید. مصرف تخم شربتی برای کاهش تشنگی عالیست. همچنین میتوانید مغزهای مقوی را در سحر بخورید تا دیر تر گرسنه شوید. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره روزه داری و ورزش اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.

1. ارتباط روزه داری و ورزش در ماه رمضان

2. چگونگی تاثیر روزه بر بدن انسان

3. حکم شرعی روزه داری و ورزش در ماه مبارک رمضان

روزه داری و ورزش

شکی وجود ندارد که ورزش روزانه برای همه افراد، متناسب با شرایط سنی، جنس و وضعیت بدنی‌شان مفید است؛ اما آیا ورزش کردن در ایام روزه‌داری ـ که در حال حاضر با روزهای بلند و گرم تابستان نیز مصادف شده است ـ مفید خواهد بود؟

شاید در وهله نخست، پاسخ این پرسش منفی به نظر بیاید، چرا که ورزش کردن هنگام روزه‌داری بخصوص در تابستان که فرد بیش از 16 ساعت در روز از مصرف مایعات و مواد غذایی خودداری می‌کند، مفید به نظر نرسد و حتی بدن را با کم آبی بیشتری مواجه کند.

اما جالب است بدانید نتایج تحقیقات مربوط به اثرات مفید روزه داری و ورزش ـ که هم در کشورهای اسلامی و هم در دانشگاه‌های بزرگ غربی نیز صورت گرفته ـ موید آن است که ورزش کردن با رعایت نکات و شرایط خاصی هنگام روزه‌داری نه تنها به بدن آسیب نمی‌رساند، بلکه برای سلامت نیز مفید ارزیابی می‌شود.

حتی یک مطالعه جدید نشان داده است ورزش در حالت گرسنگی باعث کاهش همزمان وزن و چربی می‌شود؛ در حالی که ورزش سنگین پس از خوردن غذا فقط باعث افزایش سوخت و ساز و کاهش وزن می‌شود، ولی کاهش چربی را به دنبال ندارد.

رابطه روزه داری و ورزش

دکتر عباس رحیمی، فیزیوتراپیست و عضو هیات علمی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می گوید:

ورزش‌های هوازی نظیر پیاده‌روی بسیار سبک، بهترین نوع ورزش برای روزه‌داران محسوب می‌شود؛ چراکه نه‌تنها باعث کاهش وزن می‌شود، بلکه در کاهش چربی بدن نیز موثر است. بهترین زمان آن نیز صبح زود به مدت 20 دقیقه است.
نتایج تحقیقات نشان داده است ورزش در حالت گرسنگی باعث می‌شود اعصاب سمپاتیک بدن، کنترل چربی‌سوزی را در دست گرفته و بدن را به سوزاندن چربی مجبور کنند.

نکته اساسی برای ورزش هنگام روزه، حفظ سطح شدت ورزش است. بهترین روش کنترل، بررسی ریتم تنفس در حین ورزش است. به بیان دیگر باید طوری ورزش کنید که همچنان بتوانید براحتی صحبت کنید.

چگونه روزه‌ داری و ورزش با هم جور می‌شوند؟

خوب است بدانید همزمانی روزه داری و ورزش از دو طریق بر سوخت و ساز بدن تاثیر می‌گذارد؛ یکی افزایش حساسیت سلول‌های بدن به انسولین و دیگری آزادسازی هورمون رشد در بدن.

در حین گرسنگی (روزه)، هورمون انسولین که وظیفه اصلی آن سوخت و ساز قند در بدن است، قند را از جریان خون به سوی کبد و عضلات هدایت می‌کند تا بدن مجبور به استفاده از چربی شود که این مساله اتفاق بسیار خوبی برای کمک به سوخت و ساز چربی در بدن است. اما در نقطه مقابل، پرخوری و خوردن به دفعات زیاد باعث می‌شود سلول‌ها کم‌کم نسبت به این اثر بسیار مفید انسولین، مقاوم شوند و روند سوزانده شدن چربی‌ها در بدن با مخاطره مواجه شود. این چربی‌ها در بروز بیماری‌های قلبی و نیز افزایش خطر ابتلا به سرطان تاثیر مستقیم دارد.

دومین اثر ورزش در حین روزه‌داری به تاثیر آن بر روند ساخت عضله، چربی، بهبود کیفیت استخوان‌سازی و فعالیت بدنی باز می‌گردد.

تحقیقات حاکی از آن است که ورزش هوازی مستمر و خواب مناسب در کنار روزه بهترین روش تولید هورمون رشد در بدن است‌.

به بیان دیگر، تحقیقات جدید حاکی از بروز اثرات شگرف ورزش کردن با معده خالی است. ورزش با معده خالی به تولید هورمون‌هایی در سراسر بدن منجر می‌شود که سوخت چربی و حتی ساخت عضله را در پی دارد.

بهترین زمان ورزش روزه‌داران

بهترین زمان ورزش کردن روزه‌داران، بین 1.5 تا 3 ساعت بعد از افطار است. ورزش کردن قبل از افطار نیز توصیه نمی‌شود، چرا که بدن در این زمان در کمترین سطح متابولیسم و توانایی قرار دارد.

دکتر رحیمی توصیه می‌کند: تمام مسابقه‌های ورزشی نیز باید دست‌کم دو ساعت بعد از افطار انجام شود. انجام ورزش‌های هوازی نیز حتی برای ورزشکاران حرفه‌ای بیش از یک بار در روز توصیه نمی‌شود. روزه‌دارانی که ورزش حرفه‌ای انجام می‌دهند بهتر است در هفته، حداقل یک تا دو بار (بسته به توان و سطح فعالیت ورزشی) ورزش‌های قدرتی برای حفظ قدرت عضلانی خود انجام دهند.

به خاطر داشته باشید توصیه‌هایی که برای ورزش کردن به روزه‌داران می‌شود در فصول مختلف سال و در گروه‌های سنی خاص (نوجوانان، میانسالان و سالمندان) متفاوت است و بهتر است برای تلفیق ورزش و روزه‌داری با متخصص تغدیه یا فیزیوتراپیست ورزشی مشورت شود.

ولی اکبر خزایی، مربی بین‌المللی و داور ایرانی فدراسیون جهانی IFBB در خصوص زمان ورزش کردن با دهان روزه در ماه رمضان نظر دیگری دارد و می گوید:

« طی تجربیاتی که طی سال ها به دست آوردیم بهترین زمان فعالیت‌های روزانه، 45 دقیقه تا یک‌ساعت قبل از افطار است که یک تمرین سبک ورزشی صورت پذیرد و پس از آن افطار صرف شود که یکی از بهترین روش‌های سوزاندن چربی‌های ذخیره شده در بدن است، زیرا سطح ذخایر گلیکوژن به حداقل می‌رسد و بدن برای تامین انرژی و کالری مورد نیاز از از چربی‌های ذخیره شده استفاده می‌کند.

در نهایت ورزشکاران می‌توانند یک ساعت پس از صرف افطار به فعالیت‌های روزانه ورزشی خود به مدت 45 دقیقه تا یک‌ساعت بپردازند، البته این ورزش کردن نسبت به گزینه اول از چربی سوزی بسیار کمتری برخوردار است.

همچنین افراد باید تا حد امکان زیر نور خورشید و در محیط گرم قرار نگیرند و از فعالیت‌های روزانه خود بکاهند.

استراحت و خواب مناسب می‌تواند از کم آبی و ضعف بدن جلوگیری کند.»

شروط روزه داری و ورزش

ـ انجام ورزش‌های سنگین به بعد از افطار موکول شود.

ـ افطار کردن را به قبل از ورزش و خوردن شام را به بعد از ورزش موکول کنید.

ـ در صورت مصرف مواد غذایی حاوی چربی، حداقل تا سه ساعت و با مصرف کربوهیدرات‌ها تا 1.5 ساعت، ورزش را به تاخیر اندازید.

ـ در وعده افطار از کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات استفاده کنید تا نیاز به دریافت چربی کمتر شود.

ـ مصرف آب و مایعات فراوان توصیه می‌شود؛ چرا که ضعف و سرگیجه ناشی از کم آبی، مهم‌ترین علت توقف ورزش در روزه‌داران است.

ـ در صورتی که قصد ورزش دارید، از مصرف مواد قندی بسیار شیرین مانند زولبیا و بامیه (بویژه در وعده افطار) خودداری کنید؛ چرا که به علت ترشح انسولین، افت قند بعدی رخ می‌دهد که در ورزش اختلال ایجاد می‌کند.

ـ به ورزشکاران توصیه می‌شود در حد فاصل افطار و سحر، از چهارمغز (پسته، بادام، فندق و گردو) استفاده کنند تا در روزهای متوالی پس از ورزش کردن دچار تحلیل عضلات نشوند.

ـ توجه داشته باشید ورزش‌های سنگین فقط بعد از افطار کردن مجاز است.

ـ بهتر است تا حد امکان از مکمل‌های غذایی استفاده نشود.

روزه مانع ورزش کردن نیست و ورزشکارانی که معتقدند روزه گرفتن ساختار بدنی آنها را تغییر می دهد، می توانند با یک برنامه غذایی غنی ، انرژی مورد نیاز را حفظ نمایند و در واقع ماه مبارک رمضان یک ورزش روحی تلقی می شود.

سحر : تأکید می گردد وعده سحر حذف نشود و بهتر این است که بیشتر انرژی بدن با خوردن سحری تأمین شود . ورزشکاران سعی کنند بدون سحری روزه نگیرند. زیرا در این صورت فرد حتماً در طول روز دچار ضعف و بی حالی خواهد شد. ورزشکاران فراموش نکنند که پرخوری در هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی کند ، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی فرد وارد می کند که سبب بروز علائمی نظیر سوء هاضمه، درد و نفخ معده می شود.

بیدار نشدن برای سحری کاملاً اشتباه است و در طولانی مدت سبب ضعف و بی حالی روزه داران خواهد شد. در سحر از مواد غذایی پروتئین دار (تخم مرغ، حبوبات، لبنیات و گوشت) استفاده کنید و به جای نوشیدن آب زیاد، میوه های آبدار بخورید. مایعات توصیه سده برای سحری باید به تدریج نوشیده شوند. یک لیوان آب میوه تازه و یک لیوان شربت عسل یا قند اثر مفیدی خواهد داشت. همچنین لیمو ترش تازه نیز مناسب است. رژیم غذایی سحر بهتر است شامل مواد غذایی متنوعی باشد.

 این نکته برای نوجوانان اهمیت بیشتری دارد و باید از مواد غذایی قندی، پروتئین دار و پر انرژی استفاده کنند. ورزشکاران سعی کنند بعد از خوردن سحری حتی الامکان نخوابیده، چون وضعیت دراز کش سبب برگشت مواد به مری و ترش کردن می شود و گذشته از آن فردای آن روز احساس خوبی نخواهید داشت. این کار در دراز مدت باعث سوزش سر دل و بیماری رفلکس معده و مری می شود. در این بیماری غذا از معده و مری بر میگردد و به اصطلاح احساس ترش کردن را گویند.

 افطار: نیاز فوری بدن در هنگام افطار به دست آوردن یک منبع انرژی به شکل گلوکز (قند خون) برای هر سلول زنده به خصوص سلولهای مغز و اعصاب است. خرما و آب میوه منابع خوب قند هستند، لذا هنگام افطار مصرف خرما، آب میوه، سوپ سبزیجات با رشته به منور حفظ تعادل قند ، آب و مایعات بدن توصیه می شود. افطار را با نوشیدن یک فنجان آب گرم، شیر گرم و یا چای کم رنگ شروع کنید، به گونه ای که دمای مایعات مذکور نه سرد و نه گرم باشد. تا حد امکان از نوشیدن آب زیاد در هنگام افطار خودداری کنید.

 زیرا موجب بی حالی، ضعف و درد معده می شود. در ساعات بعد از افطار توصیه می شود، میزان نوشیدن آب و مایعات بیشتر شود تا ورزشکارا در هنگام ورزش، دچار کم آبی نشوند. غذای افطار باید سبک، پر کالریو زود هضم باشد (شله زرد، شیر، خرما و …) و توصیه می شود که روزه را با شیرینی طبیعی مانند خرما، کشمش و انجیر افطار کنید و از خوردن غذاهای سنگین و پر حجم بپرهیزید.

 زمان ورزش: بهترین زمان ورزش در ماه مبارک رمضان را چهار ساعت بعد از افطار می باشد و برگزاری مسابقات ورزشی بلافاصله بعد از افطار از نظر علمی قابل پذیرش نیست. ورزش کردن بلافاصله بعد از افطار موجب خستگی، وارد آمدن فشار بر سیستم عصبی، مفصلی، گوارشی و به ویژه عضلانی است، که در نهایت ممکن است موجب بیماریها و آسیبهای ورزشی شود. فاصله بین غذا خوردن وورزش کردن باعث می شود تا بدن فرصت هضم غذا را پیدا کرده و خون به راحتی در عضلاتشان جریان پیدا کند.

 نحوه انجام تمرینات: ورزشکاران سعی کنند در ماه مبارک رمضان تمرینات ورزشی خود را سبک تر انجام دهند، زیرا انجام حرکات ورزشی سنگین موجب از دست دادن نمک، آب زیاد و ضعف شدید در ورزشکاران می شود.

 ورزش های مناسب: انجام ورزشهای مناسب، شنا و پیاده روی را برای آماده نگه داشتن بدن ورزشکاران ضروری است.

 خواب: در ماه مبارک رمضان سعی کنید شبها زود بخوابید تا بتوانید سحر به موقع (تقریباً 1:30 ساعت قبل از اذان صبح) بیدار شوید. با این روش از ورود مقدار زیادی غذا و مایعات به معده و تجمع آنها جلوگیری می کنید و هضم غذا نیز راحت تر خواهد بود. نیاز ورزشکاران به پروتئین در ماه مبارک رمضان نباید میزان انرژی دریافتی از پروتئین در ورزشکاران بالا باشد، اگر آنها سعی کنند حدود 15 تا 20 در صد کل انرژی دریافتی روزانه را از پروتئین بگیرند، برای بدنشان کافی است.

زیرا مصرف زیاد پروتئین سبب ایجاد مواد زائد در خون شده و احساس خستگی را در هنگام ورزش برای ورزشکاران به وجود می آورد. در صورتی که فردی بعد از افطار قصد تمرین ورزش سنگین یا مسابقه ورزشی را دارد، بهتر است قبل از شروع مسابقه، هنگام افطار از گوشت، زرده تخم مرغ و ماهی استفاده کند . مصرف مایعات فراوان از جمله آب میوه ها قبل از ورزش هم مناسب است.